Het niveau, en daarbij de prestatie, van alle sporten is de laatste jaren enorm gestegen. Dat blijkt uit de prestaties in meetbare sporten als atletiek en zwemmen. Je ziet het ook aan de handelingssnelheid bij teamsporten als voetbal, basketbal en handbal. Kijk maar eens naar oude sportbeelden en vergelijk deze met de beelden uit onze tijd.
Belangrijke oorzaken van de verbeterde sportprestaties
- Het sterk verbeterde inzicht in de trainingsleer
- De technologische ontwikkelingen in en de verbetering van sportmateriaal en sportkleding
- De betere hulpmiddelen bij trainingen, zoals computers en krachtapparatuur
- De verbeterde mentale begeleiding van (top)sporters
- De sterk verbeterde sociaal-maatschappelijke omstandigheden. Sporters kunnen tegenwoordig vaker probleemloos trainen, zonder zich te bekommeren om geld en werk
De prestatie bepalende factoren
Ook zijn er nog een aantal factoren die de sportprestatie bepalen. Deze factoren worden de prestatie bepalende factoren genoemd. Door naar deze factoren te kijken, kom je er namelijk achter wat nodig is om de sportprestatie verder te verbeteren. De trainer-coach stelt vervolgens de trainingen zo samen dat de prestatie bepalende factoren positief beïnvloed worden en de prestatie van de sporter(s) verbeteren.
De prestatie bepalende factoren kun je als volgt indelen:
- Bewegingseigenschappen (CLUKS)
- Psychische of mentale eigenschappen
- Techniek en tactiek
- Aanleg en gezondheid
- Overige factoren, bijvoorbeeld weersomstandigheden, kleding en materiaal
De bewegingseigenschappen
De sportprestatie is voor een groot gedeelte afhankelijk van de vijf lichamelijke (fysieke) bewegingseigenschappen:
- Coördinatie
- Lenigheid
- Uithoudingsvermogen
- Kracht
- Snelheid
De eerste letters van deze vijf bewegingseigenschappen vormen samen de afkorting CLUKS. In de trainingsleer wordt ook vaak het woord ‘conditie’ gebruikt als verzamelnaam voor de vijf bewegingseigenschappen.
Psychische of mentale eigenschappen
De sportprestatie wordt niet alleen door lichamelijke bewegingseigenschappen bepaald. Hoe je met je sport en met je lichaam omgaat, is ook belangrijk voor het leveren van sportprestaties. Je moet dan denken aan factoren als karakter en instelling. We hebben het dan over psychische of mentale eigenschappen. Er zijn vele mentale eigenschappen te noemen zoals:
- Inzet
- Doorzettingsvermogen
- Concentratie
- Incasseringsvermogen
- Beheersing
Goede mentale eigenschappen maken van jou nog geen goede sporter. Ze kunnen uiteindelijk wel de doorslag geven. Topsporters hebben op dit gebied vaak iets extra’s. Zij tonen een extra grote inzet en discipline tijdens de trainingen. Ze kunnen afzien en doorzetten, ook bij ernstige tegenvallers. Tegenwoordig zie je steeds meer sportpsychologen, mentale coaches of mentale trainers, die ingezet worden om (top)sporters te begeleiden.
Techniek en tactiek
Naast lichamelijke en mentale eigenschappen is uiteraard de technische en tactische uitvoering van groot belang voor de uiteindelijke sportprestatie. Techniek en tactiek kun je omschrijven als:
- Techniek: De vaardigheid om effectief en efficiënt te bewegen
- Tactiek: De strategie die je gebruikt om je vaardigheden met het hoogst haalbare resultaat toe te passen.
Techniek is een veelomvattend begrip. Het gaat om effectief en efficiënt bewegen. De beweging is efficiënt wanneer deze weinig energie kost. Bij techniek gaat het om met de juiste bewegingsvaardigheid, kracht, balans, snelheid, coördinatie en timing te bewegen. Een goede technische uitvoering is dus gekoppeld aan conditie. Effectief bewegen wil zeggen dat je de beweging zo uitvoert dat je een maximaal rendement behaalt.
Tactiek is de strategie om te winnen. Bij tactiek gaat het om slim bewegen of sporten. Bij teamsporten speelt tactiek een voorname rol. Je hebt dan te maken met tegenstanders die jou willen tegenwerken en natuurlijk andersom. Je moet reageren op wat andere doen. Tactisch goed spelen betekent dat je de andere kunt uitspelen en de scoringskans kunt benutten. Maar ook bij individuele sporten is slim bewegen noodzakelijk. Denk maar eens aan atleten of zwemmers, die hun race slim opbouwen en uiteindelijk winnen of een goede tijd neerzetten.
Aanleg en gezondheid
Een sporter kan nog zo goed fysiek en mentaal getraind zijn, er zijn factoren die je ‘overkomen’. Denk maar eens aan de lange benen van de atleet, de grote voeten van de schoolslagzwemmer of de soepele romp van een turnster. Aanleg noemen we dat. Bij aanleg gaat het om hoe je in elkaar steekt. In de aanleg van de sporter schuilt al vaak het verborgen talent. Gezondheid heeft deels met aanleg te maken. Sommige sporters zijn bijvoorbeeld meer of minder vatbaar voor infecties. Bij aanleg moet je onder andere denken aan:
- Talent
- Lichaamsbouw
- Spiervezel type
- Vatbaarheid voor infecties
- Geslacht
- Leeftijd
Aanleg is een belangrijke prestatie bepalende factor. Aanleg beïnvloedt ook de keuze voor een bepaalde sport. Zo zal een talentvolle marathonloopster meestal klein en pezig zijn. Een kogelstoter echter is groot, breed en gespierd en een volleyballer is lang en atletisch.
Gezondheidsfactoren maken de sporter kwetsbaar op belangrijke momenten. Gezondheid heeft voor een deel met aanleg te maken. Wat heb je aan een ideale lichaamsbouw, een fluwelen techniek en ijzeren discipline als je gekweld wordt door kwetsbare achillespezen, een zwakke rug en een astmatische aanleg? Onze gezondheid kunnen we voor een deel zelf beïnvloeden. Daarom is ook hygiëne van groot belang. Een goede hygiëne vermindert de kans om ziek te worden.
Omstandigheden
Sommige sporters geven altijd anderen of de omstandigheden de schuld als iets mislukt. Ze wijten hun falen aan iets anders dan aan zichzelf. Soms hebben ze daarin gelijk, maar vaak is de waarheid anders. Bij omstandigheden moet je onder andere denken aan:
Bij een tegenvallende sportprestatie hoor je de sporter of de trainer-coach vaak tegen de journalist zeggen dat hij last had van de regen, het gladde veld, de verkeerde schoenen, het slechte materiaal, de ‘hongerklop’ of de slechte relatie binnen het team.
